//carhpalak.ucoz.org/111_Yulduz.mp3

 
Меню сайта

Категории раздела
Турфа тақдирлар [483]
Барчанинг бахти ўзгача,лекин барчанинг бахтсизлиги бир хил

Статистика

Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0

Главная » Статьи » Турфа тақдирлар

"Хаёт китоби" Дейл Карнеги асари 6-7-8 кисм

"Хаёт китоби" Дейл Карнеги асари 6-7-8 кисм

 

"Хаёт китоби" ёки "Кандай килиб дуст орттириш ва одамларга таъсир утказиш санъати"

Дейл Карнеги 

 Америка нашриёти муаллиф ҳақида

Миссури штатилик унча таниқли бўлмаган Дейл Корнеги одамларда инсоният талабини қондириш усулини топганлиги учун дунёга танилди.

 У буни 1906 йилдаёқ тушуниб етган эди. Бу вақтда у Миссури штати Уорренсбергдаги педагогика коллежи  талабаси эди. Билим олиш учун кўп қийинчиликларни енгиб ўтишга тўғри келди. Унинг оиласи камбағал эди.  Отасининг уғлини пансионга жойлашиши учун маблағи бўлмаганлиги сабабли Дейл хар куни олти мил масофани  отда босиб ўтишга мажбур эди. Ўқиш билан фақатгина ферма ишларидан бўш вақтида шуғуланиши мумкин эди. Вақти ва кийими бўлмаганлиги учун коллежда ўтказиладиган тадбирларда қатнаша олмасди; унинг яхшироқ костюми йўқ эди. 
 

 

Таникли одамлар уз нуткларини кандай тузишган.

 

Собик сенатор Альберт Беверидж «тингловчилар олдида гапириш санъати» деб номланган кичкинагина жуда хам фойдали китобчасини нашр килди. «Нотик мавзуни тулик билиши керак, - деб ёзади хизмат курсатган сиёсий арбоб, - бу хамма фактларнинг йигилганлигини, системали килинганлигини, урганилганлигини ва тулик тушунилганлигини англатади, улар вокеани нафакат бир ёки икки томонлама , балки хар томонлама ёритиш керак. Уларнинг тасаввур ёки исботланмаган тасдик эмаслигига , балки хакикий факт эканлигига ишончи булиши керак. Шунинг учун хамма маълумотларни текшириш ва аниклаш керак. Бу мукаммал изланувчанлик иш эканлигини англатади, хуш бундан нима келиб чикади ? Сиз уз тингловчиларингизга маълумот беришни, уларни ургатишни ва уларга маслахат беришни хохламайсизми ? Сиз хурмат – эътиборга сазовор булишини хохламайсизми ?

У ёки бу масала буйича фактлар йигиб, улар сизни кандай хулоса килишга ундаётганлигини аникланг. Шунда сизнинг нуткингиз оргинал булиб ва таъсир кучига эга булади – у инкор килиб булмас даражади ишонарли булади. Унда сизнинг шахсингиз ёритилган булади. Шундан кейин уз фикрларинигизни ёзма равишда иложи борича аник ва равшан баён килинг.

Бошка суз билан айтганда вокеани хар томонлама ёритадиган фактлар танланг, кейин бу фактларни аник ва тушунарли килувчи хулоса топинг.

Вудро Вильсондан узининг усуллари хакида гапириб беришни сурашганда, у шундай деб жавоб берган эди :

-         Мен ишни узим ёритишим керак булган масаларни аниклаш, тушуниш ва улар уртасидаги узаро алокани урганишдан бошлайман ва уз нуткимнинг асосига эга буламан. Кейин буни стенографик тарзда ёзаман, бу эса вакт тежашга ёрдам беради. Шунданг сунг матнни машинкада ёзаман, ибораларни ва бугинларни тугрилайман ва иш жараёнида материаллар кушимча киламан.

-         Теодор Рузвельт уз нуткларини рузвельтчасига тайёрлар эди : у хамма фактларни йигар, уларни урганар, бахолар, кийматини аниклар ва хулосалар киларди – бу ишларни тулик ишонч билан амалга оширарди.

Кейин блокнотни олдига куйиб жонли, содда ва шиддатли булиши учун жуда тез диктовка киларди. Ёзилган матнни яна бир марта укиб чикар, уни тугрилар, кушимчалар киритар, ниманидир чизиб ташлар, калам билан белгилар уяр ва яна бир марта диктовка киларди. «Мен хеч качон хеч нимага интилмасдим, -деб гапирарда у, - огир мехнатга хам, аклий кобилиятларимнинг тулик ишга солмасдим хам, мукаммал тайёргарлик хам курмасдим ва олдиндан тайёрланмасдим хам»

У танкидчиларни кандай диктовка килаётганлигини эшитиш учун таклиф килар ёки уларга нутки матнини укиб берарди. У гапирганларининг тугрилигини улар билан мухокама килишдан воз кечарди. Бу вактга келиб у карор кабул килган ва уни кайтариб булмас эди. У кандай гапириш хакида эмас, уни кандай айтиш кераклиги хакида маслахат сурарди. Машинкада ёзилган матнни кайта кайта укир, кискартирар, тугрилар ва яхшилар эди. Газеталарда чоп этилган нуктларни матни мана шундай эди. Тушунарлики, у уларни ёд олмас эди. Укинг, огзаки нутклари чоп этилган ва тугриланганларидан фарк киларди. Лекин диктовка килиш ва тугрилаш аъло тайёргарлик эди. Бунинг натижада материални ва уни баён килиш изчилликни яхши узлаштирар эди. Бу унинг нуткига равонлик, силликлик берар,  узида ишонч хиссини уйготар ва бунга нахотки бошка йул билан эришиш мумкин.

Инглиз физиги сэр Оливер Лодж менга уз матнларини диктовка килиш мобайнида (аввалига матн тезисларнини диктовка килар , кейин уларни ривожлантирар ва нихоят тингловчиларга баён килишда гапиргандек) тайёргарлик куришнинг ва машк килишнинг ажойиб усулини топганлигини гапириб берган эди.

Нотиклик санъатини урганаётганларнинг купчилиги нуткларини магнитафон тасмалари ёзиб олиб, сунг тинглашни фойдалирок деб хисоблашади. Тугри фойдали, лекин тасмадаги нуткни эшитиш баъзи вактларда умидсизликка олиб келишдан куркаман. Шу билан биргаликда бу фойдали машгулот, мен уни тавсия киламан.

Сиз гапирмокчи булганларни олдиндан тасма ёзиш усули сизни уйлашга мажбур этади. Бу сизнинг фикрларинингизга аниклик киритади, сизнинг ёдингизда саклашингизни мутахкамлайди, суз захираларингизни купайтиради.

Бенджамин Франклин узиниг «Таржимаи хол»ида кандай килиб бугинларни яхшилаганлиги, суз танлашда енгилликка эришганлиги, уз фикрларини тартибга солганлиги хакида хикоя килади Узинг хаёт йулини ёзиши – классик бадиий асар, лекин классик асарга карама карши маънода у енгил ва катта кизикиш билан укилади. Уни оддий ва тушунарли инглиз тили намунаси дейиш мумкин. Ким нотик ёти литератор булишни хохласа, уни фойда ва конишиш олиш учун укиб чикади. Мен куйида келтиратган парча сизга ёкади деб уйлайман:

«Бу вактда кулимга «Тамошабин»ннинг(сатирик журнал) йиртилиб колган сони кулимга тушиб колди. Бу учинчи том эди. Хозиргача бошкаларини курмадим. Мен уни сотиб олдим ва бир неча марта бошидан охирагача укиб чикдим ва каттик хайратга тушдим. Бугун мен мумкин кадар унга ухшашга харакат килдим. Шу максадда баъзи бир маколаларни олиб, хар бир гапнинг маъносини кискагина ёзиб куйдим ва бир неча кундан кейинчалик карамасдан туриб ушбу матнни ёддан тиклашга харакат килдим. Кейин уни асли билан салиштириб курдим ва бир нечта хатоларимни топиб, уларни тугриладим. Менга гуёки сузлар етмагандек, ёки уларни ишлатишни билмагандек эди. Сузларни ишлатишни урганишим мумкин эди, бунинг учун эса шеър ёзишда давом этишим зарур эди. Чунки бир хил мазмундаги, лекин турли размердаги сузларни катор ортида кофиясини тугри келиши учун излашим зарур эди ва бу сузлар менинг ёдимда урнашиб колиб, улар устидан хужпйин булишим мумикн эди Шунда «Тамошабин»даги баъзи бир насрий усулдаги мантларни олиб , уларни шеърий усулга айлантирдим; кочонки насрий усулдаги матн тузилишин унитганимдан кейин уни яна кайта тиклашга харакат килдим.

Баъзи вактларда ёзиб олганларимни тартибли равишда жойлаштириб, бир неча хафтадан кейин тугалланган фикрга эга булиш учун уларни яна кайта жойлаштириб маколани охиригача ёзишга уриндим. Кейин уз маколамни унинг асли билан солиштириб, куп хатолар топардим ва уларни тугрилар эдим; баъзида баени ёки унинг тилида вазиятни яхлишадим деган фикрда узимни алдардим ва бу мени вакти келиб яхши ёзувчи буламан деб уйлашга мажбурларди ва мен бунга хар томонлама интилардим.

 

Ёзувларингиздан пасьянс (карта уйини тури)  тузинг.

 

Утган бобларда сизга ёзиб бориш тавсия килинган эди. Турли фикр ва мисолларни когоз булакларига ёзиб улардан пасьянс тузинг – алохида саволлар буйича бир нечта пачкалар пайдо булади. Бу пачкалар сизнинг нуткингизнинг асосий мавзуларини булади. Кейин хар бир пачкани булакларга ажратинг. Кераксизларини ташлаб юборинг ва сара донлар колади – балки донларнинг бир кисмини четга суриб, фойдаланмаслигингиз мумкин. Хар кандай одам нутк тайёрлаш хам йигилган материалнинг бир неча фоизидан фойдаланиши мумкин.

Факатгина нутк сузлангандан кейин кайта куриш ва саралаш жараёнини тухтатиш мумкин, лекин шунда хам мумкин булган тугрилаш киритиш, яхшилаш ва кушимча килишлар хакида уйлаш мумкин.

Яхши нотик уз нуткини тугаллаш арафасида нуткининг турта асосий варианти мавжудлигига ишонч хосил килади: уни тайерлаган, уни сузлаган, газетада жойлаштирган ва уйда кетишда йулда унга намоён булган ва уни сузламокчи булган.

 

Сузга чиккан вактда ёзувлардан фойдаланиш мумкинми ?

 

Линкольн  яхши гапирса хам у президент булганда кейин уз кабиенти аъзолари олдида яхши таёерланмаган ёзма матнсиз сузга чикмасди. Президент лавозимига киришаётган вактда у нуткни укиб бериши керак эди. Аник тузилган бундай характердаги тарихий давлат хужжатлари мухим ахамиятига эга. Лекин Линкольн Иллинойсдаги нуткларида хеч качон ёзувлардан фойдаланмаган. «Улар тингловчиларни зериктиради ва улар хижолат килади», - деган эди у.

Ким унга эътироз билдиради ? Когоздан укиб бериш сизнинг сузга чикишга булган кизикишингизни тахминан ярмини йукотмайдими. У нотик ва тингловчи уртасидаги мулокотни , якинликни бузмайдими ёки кийинлаштирмайдими ? У нотабиий мухит яратмайдими ? Тингловчилар нотикнинг узига булган ишончи ва билимлари захирасига ишонмай куйишмайдими ?

Кайтараман, тайёргарлик вактида тулик ва кенг тарзда ёзиб боринг. Балки, сиз репетиция килаётганингизда уларда фойдаланишни хохларсиз. Балки улар чунтагингизда булганда тингловчилар олдида узингиз тетик тутарсиз. Лекин улар пульман вагонидаги болга, арра ва болта каби поездлар тукнашиб, агдарилиб кетганда ва халокат ва улим хавфи булганда авария асбоблари булиши керак.

Агар сизга шпаргалка керак булса уни киска ва катта харфлар билан катта варакка ёзиб олинг. Кейин сиз сузга чикмокчи булган жойга эртарок келинг ва ёзувларингизни столдаги кандайдир китоблар орасига яширинг. Зарур булганда уларга каранг, лекин тингловчиларда бу камчилигингизни яширишга харакат килинг.

Лекин бу ерда айтилганларга карамасдан, ёзувлардан фойдалинш маъкул буладиган холатлар хам учрайди. Масалан, баъзи бир одамлар узлариниг биринчи марта сузга чикишларида шунчалик хаяжонлашадики, тайёрланган нуткни ёдларида саклаш имкоинятини йукотишади. Нима булади ? Улар мавзудан четга чикиб, материални унитишади, яъни йулдан чикиб, боткокликка ботиб колишади. Бундай одамларга биричи марта сузга чикишларида кулларида кискагина ёзувлар булиши тавсия килинади.Бола юришни урганаётганда мебелларга суянади, лекин бу узок дваом этмайди.

 

Матнни сузма суз ёд олманг.

 

Нуткни когоздан укиб бериш ёки уни сузма суз ёд олиш ярамайди. Бу куп вактни олади ва хавфга айланиши мумкин. Барибир, бу огохлантиришга карамасдан баъзи бирлар шундай килишга харакат килишади. Хуш улар гапиришни бошлаб нима хакида уйлашади ? Уз нутки мавзуси хакидами ? Йук, улар хамма ибораларни тулик эслашга харакат килишади. Улар одам фикрининг жараенларини суриб куйиб ёзилган матн хакида уйлашади. Бутун нутк курук, рангсиз, совук ва унда инсонийликдан хеч нарса булмайди. Сиздан илтимос, бундай кераксиз машгулот учун уз вактингизни ва кучингизни сарфламанг.

Сиз мухим сухбат утказмокчи булганингизда айтмокчи булган гапларингизни ёд оласизми ? Албатта йук. Асосий фикр сизга аник ва равшан булмагунча уйлашда давом этинг. Сиз балки озгина нарсани ёзиб куярсиз ёки баъзи хужжатларни куриб чикарсиз. Сиз узингизга шундай денг : «Мен шунака фикрларни илгари сураман. Мен шундай сабабларга кура шундай нарсалар килиш кераклигини айтаман». Кейин узингизча киска хулосаларни кайтаринг ва уларга мисоллар келтиринг. Сиз сухбатга шундай тайёрланмайсизми ? Нима учун соглом фикрга асосланган ушбу усулдан тингловчилар олдида сузга чикканда фойдаланмаслик керак ?

 

Генарал Грант Аппоматтокс кургонида.

 

Качонки, Ли Грант капитуляция шартларини ёзма равишда берилиш истагини билдирганда Федерация куролли кучлари кумондони генерал Паркерга ёзув куроллари берилишини илтимос килди. «Качонки, мен перони когозга текизганимда , - деб ёзади Грант узини «Мемуарларида» - мен кандай суздан бошлашни билмасдим. Факатгина хеч канаканги тушунмовчилик булмаслиги учун аник ёзишим кераклигини билардим».

Грант кандай суз билан бошлаганлигини сиз билмаслигингиз керак эди. Сизнинг узингизнинг фикрларингиз бор. Узингизнинг дунё карашингиз мавжуд. Сизнинг узингиз аник айтишни хохлаган нарсангиз бор. Натижада узингизнинг оддий сузларингиз когозга кийналмасдан тушинардингиз. Хар кандай одамга хам мана шундай муносабатда булиш мумкин. Агар сиз бунга иккилансангиз бирорта одамни ерга кулатинг. У жойидан турганда унга уз хисларини айтиш учун суз ишлаши шарт эмас.

Икки минг йил аввал Горация шундай деб ёзган эди:

Ёзишдан олдин, фикр килишни урган!

Фалсафа китоби бунда сенга ёрдам беради,

Сузлар фикрлар ортидан узлари келади.

Фикрларингизни бир жойга куйгандан кейин уз нуткингизни бошидан охиригача репетиция килинг. Буни жимгина, миянгизда чойнак кайнагунча, кучада кетаётиб, лифтни кутиб турганда амалга оширинг. Буш хонага кириб нуткингизни товуш чикарган холда, жонли, ишоралар билан сузланг.

Кентерберилик каноник Нокс Литтл рухоний беш марта нуткини такрорламас экан тингловчиларга етиб бормайди деб айтар эди. Агар сиз докладингизни бир неча марта репитиция килмасангиз у кандай килиб тингловчиларга етиб боради деб уйлайсиз ? Сиз репетиция килаётганингизда олдингизда тингловчилар бор деб фараз килинг. Сиз жонли тингловчиларни тасаввур килинг, шундагина тингловчилар олдига чикканингизда  сизга улар олдида илгари хам сузлагандек туюлади.

 

Нима учун фермерлар Линкольнни «утакетган дангаса» деб уйлашди ?

 

Агар сиз нотиклик санъатида худди шундай йул тутсангиз куплаб таникли нотиклар изидан борган буласиз. Ллойд Джордж жонажон шахри Уэльсдаги дискуссия жамияти аъзоси булган вактда у тез тез далаларни кезар ва дарахт ва столбларга нутк билан мурожаат киларди.

Линкольн ёшлик йилларида Брекенридж каби нотикларни тинглаш учун пиёда уттиз-кирк мил босарди. Шундан кейин уйга шундай кайфиятда кайтардики, нотик булиш карори билан далада уз атрофига дехконларни йигар ва кунданинг устига чикиб нутк сузлар ва уларга турли вокеаларни хикоя килиб берарди. Бундан унинг хужайинлари газабланишар ва кишлоки Цицерон – «утакетган дангаса» бошка ишчиларни хам йулдан ураяпти дейишарди.

Асквит Оксфорддаги дискуссия клуби фаол аъзо булгандан кнйин эркин гаплашишни урганган. Кейинчалик узининг шунака клубини ташкил килган. Вудро Вильсон гапиришни дискуссия жамиятида урганган. Генри Уорд Бичер ва буюк Берк хам шу йулни тутишган. Элихью Рут нотиклик санъати билан Нью-Йорк кучаси 23-уйда жойлашган ёшлар Христиан ассоциацияси булими кошидаги адабий жамиятда шугулланган.

Таникли нотиклар хаёти билан танишсангиз сиз уларнинг факат бир иш килганини – ШУГУЛЛАНГАНГИНИ курасиз. Ушбу курсларда энг яхши натижага энг куп шугулланганлар эришганлар.

Бунинг учун сизнинг вактингиз етишмайдими ? Унда хукукшунос ва дипломат Джозеф Чот каби йул тутинг. У эрталабки газета сотиб олар ва унга хеч ким халакит бермаслиги учун газета укиб борарди. Хар хил вокеалар ва бекорчи гапларни укиш урнига уз нуткларин уйлаб ва режалаштириб борарди.

Чонси М.Депью Темир йул компанияси бошлиги ва АКШ сенатори булиб ишлаган вактида жуда хам банд эди. Шунга карамасдан у деярли хар куни кечкурун нутк сузлар эди. « Бу менинг мехнат фаолиятимга халакит беришига йул куймасди , - дер эди у. Хамма нуткларимни кечкурун ишдан кайтишимда тайёрлар эдим»

Хаммада хар куни нима килишимиз учун бир неча соат вакт булади. Соглиги яхши булмаганлиги учун Дарвин иш учун куп вакт ажрата олмас эди. Йигирма турт соатдан 3 соатни унумли фойдаланиш учун бутун дунёга танитди.

Теодор Рузвельт Ой уйда ишлаганда унинг эраталб куп вакти турли киска йигилишларга сарфланарди. Лекин унинг кулида  бу йигилишлар оралида укиш учун китоб олиб юрарди.

Агар сиз жуда хам машгул булсангиз ва сизнинг буш вактингиз кам булса Арнольд Беннетнинг «суткада 24 соат кандай яшаш мумкин» номли китобини укинг. Уни чунтагингизда олиб юриб, буш пайтларнгиз укинг. Мен бу китобни мана шундай йул билан икки кунда укиб чикдим. У сизни вактни тежашга, кунингиздан яхши фойдаланишга ургатади.

Сизга дам олиш, доимий ишингизни бошка машгулотлар билан алмаштириш зарур. Нотиклик санъати амалиёти мана шу масалани хал килади. Оила аъзоларингиз билан нутк сузлаш уйинини уйнанг.

Категория: Турфа тақдирлар | Добавил: albine (25.01.2015)
Просмотров: 1373 | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
Имя *:
Email *:
Код *:
Форма входа

Поиск

Друзья сайта
  • Официальный блог
  • Сообщество uCoz
  • FAQ по системе
  • Инструкции для uCoz

  • Copyright MyCorp © 2025Конструктор сайтовuCoz