
Оз эмас, кўп эмас накд уч йил деганда у ўзига кадрдон кишлокка кайтганди. Ўзга юртнинг тўрт тарафидан тараккиёт сикиб ташлаган, ипидан игнасига кадар техниканинг иси уфурадиган кунларидан топмаган файзни кишлогига кадам босган илк дакикаларданок хис кила бошлади.
Йўк-йўк, хали кишлогига кадам босмаган эди ўшанда. Юз кадамлар-ча колганди-ёв. Шунчаки, “Коровул кишлоги” ёзуви илинган симёгочни кўрганди у юраги гупиллаб ура бошлаган кезда. Симёгоч хам бундан ўттиз йиллар аввал колхоз идорасига тортилган кишлокдаги ягона телефон сими учун кокилганди. Уч йиллар аввал миснинг нархи осмон булиб колган галати кезларда кайсидир кўли эгрилар томонидан шу сим хам ўгирланди-ю, симёгоч пати юлинган товукдек мунгайиб колаверди. Ўгрини топишга участкавой деганлари бир-икки уринди-ю шу билан “кўй, бўлди” килишди. Каердан хам топишарди. Янги сим тортишга эса хеч кимнинг хафсаласи булмади. Аввалгидек, колхоз булса-ку, майли эди. Раис бир чиранарди, икки кунда янги сим тортиларди. Хозир-чи, бир колхознинг ўрнида ўнта фермер. Идора ўрнида эса кишлок фукаролар йигини. Оксокол сим торттир деб у фермерга айтди, бу фермерга айтди – хаммаёк сонсалорчилик. Бир хисобда энди шу телефон деганлари хам керакмасдек. Хамманинг кўлида сотка. Фермерларда ўзлари айтгаларидек, “эмпетри” ўкийдиганидан. Колганларда хам камида “бизга шунакаси булаверади” хили – “китайскиси”дан бор эди. Хатто, аёлларда хам. Эри Россияга кетган Сорагулнинг кўлида хам кайсидир куни сотка. Йиглаб оксоколнинг олдига келибди:
– Ражаб бува, эримни Россиядан келтириб беринг….
– Нима гап, пул жунатмаяптими?
– Йук, ойни бошида 200 жунатувди… Телефон ол, гаплашиб турайлик деганларига телефон олувдим… Энди эса…. – Сорагул пикиллаб юборди.
– Ха, нима булди, гапирсанг-чи, – деди оксокол носини хона бурчагига туфлаб.
– Билмасам, телефон килсам, бир киз оляпти. Хизмат доирасидан ташкарида эканлар.
– Оббо, зангарей, хизматни куйиб кизлар билан юрибди дегин? Эринг унака эмасди-ёв… Маматни хотинимисан узи? Кани телефон кил-чи, узим бир гаплашай…
Махалладан справка керак булгани учун Ражаб фермернинг институтга тайёрланаётган ўгли келиб колмаганида ахвол бундан-да кулгили давом этармиди, буниси энди номаълум?! Нима хакида гапираёгандик…. Ха, симёгоч, тўгрироги, симсизёгоч хакида. Хуллас, у кераксиз бўлиб колгани йўк. Энди у багрига кокилган шу – кишлок номи битилган тунука учун тураверарди.
“Qorovul qishlog’i”….. Шу бир жуфт сўз кўзларини чакнатди йигитнинг. Занглаб кетган тунукага якиндагина кайсидир савобни тагида колгур аввалги саргайиб кетган криллчасининг урнидан охак билан эгри-бугри килиб лотинчада ёзиб кўйибди.
Йигитнинг кўз олдига ўзга юрт шахару шахарчаларнинг номи бахайбат килиб битилган, рангоранг чирокчалар билан безатилган, санъат даражасига етган “широкоформатний” баннерлари келди. Аммо, хозир шу саргайган тунука дунёдаги энг катта санъат асари эди у учун….
Ахир, тушларига кириб чикмадими шу кишлок. Аллакачон бузилиб, урнидан янгиси бунёд этилган бўлса-да, лойсувок мактабида неча бор хаёлан кезди. Хатто, ўтган-кайтганга хам тош отаверадиган Машраб тракторчининг девона углини хам бир гал роса кўргиси келганди… Майсасидан осмонига кадар согинганди кишлогини у. Ёзувнинг олдида тўхтади. Барисини хамкишлокларига айтиб беради… Барчасини согинганини, барчасини яхши кўришини…..
– Илхомбой, хой, Илхомбой ўзингмисан? – симёгочдан сал нарирокда, йўл четидаги
бутканинг бир кўзли деразасидан сартарош Рашид амакининг боши кўринди. – И-е, ростдан хам Илхомбой. Каранглар, Илхомбой кепти… Ўзимизнинг Олим малимнинг ўгли-ку!!!
Ичкаридан кимдир кайси Илхомлигини суради шекилли, сартарош жавоб берган-ча ташкарига чикди.. Кучоклашиб кўришишди… Кўярда кўймай йигитни хонасига олиб кирди.
– Оббо, Илхомбой, кеп копсан-да…. Нима килардинг, келиб-а?!
Йигит хайрон тикилди. Шу кишлогига келишни сониялаб кутганди-ку. Сартарош мижозини хам унутиб, деразадан ташкарига тикилганча, йигитга хасрат кила бошлади…
– Яна кетасанми, ишкилиб? Калланг бўлса, бу ерларга келма… Бу ерда нима бор?
Мол-хол, чанг-тузон, дала – бошка хеч нарса йўк!!! Хайронман, неча йил бўлди кетганингга? Уч йил? Энди уч йил бўлибди-ку, дарров согиндингми-а? Ана, Маматни Маскопга кетганига уже 6 йил бўляпти. Келай демайди… Юрибти-ку ўшалар хам чидаб, тем болэ, сен уларникидан яхши жойга кетувдинг. Кареямиди? О, Тангем! Жанг Бого! Хоним-хоним!!! Юн Хи, Киш сонатаси…. Ахмок экансан, шу ёкларни ташлаб келиб ўтирибсан-а….
– Ака, сочимни тезрок оласизми? – мижознинг ялинганнамо овози сартарошнинг
гапини бўлди.
– И-е, Илхомбой кетиб колдими? –сартарош хонада йигитнинг кетиб колганини кўриб хайрон сўради. Будка деразасидан ташкарига синчков тикилди. Будкадан узоклашиб бораётган йигитга караб овозини баландлатди:
– Хов, Илхомбой, каёкка кетяпсан… Канча пул ишлаб келганингни айтмадинг-ку?!! Бизага бирон нарса обкелмадингми? Хеч бўлмаса, карисларни овкат ейдиган таёкчасидан бордир….
Йигит индамасдан кетиб борарди. У сартарошга бошида ўзга юртда бир-икки сартарошга кирганини, куртдек долларларни санаб берганини айтмокчи эди. Уч-турт сўм тежай деб баъзан ойнага караб сочини ўзи кирканини, орка тарафини эса хамхоналарига ялиниб, кирктириб юрганларини айтмокчи эди. Шундай кезлар кадрдон сартарошининг кадри билинганини айтмокчи эди – бари ичида колиб кетди.
Кишлок асли йигитнинг холаси – рус тили ўкитувчиси Санамгулнинг ховлисидан бошланади деса хам бўлаверади. Кишлокка кираверишда илк шуларнинг ховлиси кўзга ташланарди. Санамгул бирозгина тажангрок аёл бўлса-да, харна маданиятли эди. Уйининг атрофини хар доим синка кўшиб охаклатарди. Эри билан неча йилдир-ки, кишлок мактабида ишларди. Илхомбойни кўрган хола бирдан шошиб колди. Аммо, бу шошиш овозидаги ўктамликка таъсир килмади:
– И-е, Илхомбой, ўзингмисан. Келаман деб огохлантирмабсан-да… – хола йигитнинг
пешвозига чикди, пешонасидан ўпди. –Сурприз килай дебсан-да. Ёмонсан, ёмон.
Йигит хол-ахвол сўради. Холасининг дастурхон ёзишига унамади. Кейинрок келишга ваъда берди.
-И-е, шунаками, кечкурунга кел бўлмасам, поччанг билан кутамиз-а… Мен хам катта танаффусда сигирдан хабар олай деб чикувдим ўзи. Ўлсин, бўгоз, бир хафта олдин тугиши керак эди, хеч шошай демайди, жонивор. Майли, сеникилар хам сигирсиз колишганди. Кана чакибми якинда ўлиб колди. Энди сен келдинг, олишар. Лекин, бекор келибсан, мен сенга айтсам, юравермайсанми, яна уч-тўрт йил. Одамлар кетолмай юрибди-ю, сен бўлсанг.
Йигит индамай хайрлашди. Дарвозасини ичкаридан тамбалар экан хола бирдан мухим нарсани сўрамагани эсига тушди. Дарвозани яна очди-ю, йигитнинг узокка кетганини кўриб, сўрашга улгурмай колганидан лабини тишлади. Ўзига-ўзи деди:
-Канча ишлаб келганини сўрамабман-ку…. Менга нима олиб келган экан-а? Уни десам, ёнида биттагина сумка. Унда кийимидан бошка нима хам бўларди?!!
Йигит алланечук гаш бўлди. Холасининг энтикиб-энтикиб кутиб олишини тасаввур килганди. Бўйларидан силаб, багрига босишини кутганди. Турмуш ташвишлари шунчалар бефарк килиб кўйибдими-а. Согинганини айтолмади. Ўзга юртдаги элчихонада хужжатларини русчада тўгри тўлдиролмагани учун котиба кизга соатлаб ялинганларини айтолмади. Рус тили ўкитувчисининг кадрига етмаганини, вактида ўрганмаганидан пушаймонлигини айтолмади.
Хуллас, айтолмаслик бошланди. У хаммага нимадир дейишни ният килганди. Хатто, уч ёшли жиянчасига хам атаган гаплари бор эди.Корея кўчаларида бир жиннининг бир кечада ўн икки нафар одамни ўлдирганини Машраб тракторчига айта олмади. Аслида, унинг девона угли дунёдаги жинниларнинг энг мехрибони эканлигини айтмокчи эди. Гап бошлай деганида тракторчи илиб кетди.
– У ёкларда хам тракторчилар бор эканми-а? Канча ойлик олар экан? Танишларинг
бўлса, мени хам олиб кетасанми-а… Ўзи канча ойлигинг? Бу дейман, уч йилдан буён уйингдагилар бирон каттарок харид хам килмади. Уй-жой, мошин-пошин деганларидаек… ё ишнинг мазаси бўлмадими, яширма айтавер?
Йигит энсаси котганча, хайрни хам насия килиб жўнаб колди. Гаплари ичида колиб кетди.
Нихоят кадрдон уйига кириб келди. Хеч нарса ўзгармаган. Факатгина эшик-дераза ромларини энди окка бўяшибди. Акаси пулни аяган шекилли, ромларнинг эски кўк рангги хамон билиниб турарди. Томга шифер ёпишибди. Йигит кўз олдида котиб колган уйининг эски киёфасини жонлантиришга харакат килди. Уй хам назарида сал жиддий тортгандек эди.
Пешвозига акаси чикди. Кейин, янгалар… Каердандир кўлида ток кайчи билан отаси пайдо бўлди. Кайчисини кўймасдан туриб, ўгли билан кучоклашди. Тик оёк устида сўрашди-да:
– Уйга кираверинглар-чи, хозир, бир-икки минутлик ишим колганди – деганча
токзор томон юриб кетди.
Далада куймаланиб юрган онаси хансираб югуриб келди. Йиглаган-ча, ўглининг багрига отилди. Шундагина, йигит кишлогига кирганида бошланган кўнгил гашликларидан бирровга кутулгандек бўлди. Яна-да чўкиб колган онасини махкам кучоклар экан, кўзларига ёш келди. Канчалар согинганини хис килди.
Хонтахта атрофида жамулжам ўтиришди. Отанинг киёфаси тунд эди.
– Ўглим, ха бу кутилмаганда келиш? Хайдашдими?
Онаси шартта гапини бўлди.
– Вой, бу нима деганингиз? Келади-да, келса ўз уйи-ку…
Сал сабр килса, ўгил ўзи тилга кирарди. Накадар согинганини, кечалар кўп бора тушларига кириб чикишганини, шунга ота-онасини бир кувонтирай деб кутилмаганда кириб келишни кўзлаганини айтар эди. Аммо, бу тахлит мурожаатдан сўнг алланечук илхоми кайтди. Куруккина килиб, мехнат шартномаси муддати тугаганини айтди. Ака кўз таги билан караб, тилга кирди:
-Шартнома тугаганидан кейин хам колмабсан-да, одамлар то кўлга тушганча нелегалний чикиб, ишлар экан-ку. Йўк, сан шу конунда нима бўлса, шунака килишинг керакда-а. Энди-энди уч-тўрт сўм орттиришни бошлагандинг ўзи.
Йигит чарчаганини айтиб, хонасига кирди. Ухлашга харакат килди. У бошкача тасаввур килганди. Ундан ўзга юртдаги хаётини сўрашларини кутганди. Ўзга юртдаги гўзал хаётдан кишлогидаги одми хаёт минг чандон гўзаллигини айтмокчи эди. Нега сўрашмади? Хадемай, тумонат одам йигилади. Хамманинг ичию сиртида бир савол: Ойлигинг канча эди? Канча ишлаб келдинг? Уч йиллик айриликдан сўнг сўрашга арзирлик савол факат шумикан? Йигитни хона деворлари тўрт тарафдан киса бошлади. Беихтиёр ишхонасини, хамхоналарини эслай бошлади.
Нариги хонадан янгасининг акасига пичирлаган овози эшитилди.
-Канча ишлаб келганларини сўрадингизми? Келганларига худойи-пудойи килармиз хали… кичкинангизни суннатини шунга кўшворсак-чи?
* * *
Кишлокда Илхомнинг келганидан бир хафта- ўн кун ўтмай яна Кореяга кетгани хакида миш-миш таркалди.
Хусен ТАНГРИЕВ
|