Ёзнинг эрта тонги. Шаҳар четидаги қабристонда қирқларни қоралаган, қадди-басти келишган киши қироат билан тиловат қиляпти. У юзига фотиҳа тортдию йиғлаб юборди. Уни кузатиб турган гўрковнинг юраги эзилди.

— Яна келдингми, ўғлим? Бундай тез-тез келишинг яхши эмас. Ўлганнинг изидан ўлиб бўлмайди...

Алишер отахоннинг сўзини жимгина эшитди. Хўрсинди. У бу каби юпатишларни ота-онасидан, опа-сингилларидан неча бор эшитган. Аммо, рафиқасининг ўлимига кўниколмаса нима қилсин?!.

Алишер ота-она хоҳиши билан исми жисмига монанд Маъсудага уйланганди.

Улар бахтли эдилар, аммо фарзанд умидида кўп йилни бой беришди. Тиббий текширув натижаларидан Алишернинг фарзанд кўролмаслиги аниқлангач, улар бирин-кетин учта ўғил асраб олишди. Эр-хотин «уч ўғлимиз бор, шуларни ҳеч нарсага зориқтирмай ўстирамиз», дея аҳд қилишганди. Бироқ тақдирни қаранг­ки, яна бир ўғилни боқиб олиш уларнинг пешонасида бор экан. Кимдир уларнинг остонасига энди туғилган чақалоқни ташлаб кетган эди. Бола жудаям нимжон, ҳаттоки киндиги ҳам тушмаганди. Маъсуда қўлига чақалоқни олдию ҳўнграб юборди.

— Ҳаётнинг бешафқатлигини қаранг, кимлардир  тирноққа зор, кимлардир боласини кераксиз матоҳдек кўчага улоқтириб кетади. Балки, бу бизга берилган синовдир. Шу боланиям асраб олайлик!

Алишер аёлининг илтижоли нигоҳига қараб рад этолмади.

Бола жуда нимжон бўлгани учун тез-тез касалга чалинар, Маъсуданинг кунлари касалхонама-касалхона юриш билан ўтарди. Бола оёққа турдию Маъсуда йиқилди. Шифокорлар унга... саратон касаллиги ташхисини қўйишди...

Хотини вафот этганида катта ўғли Дониёр 13 ёшда, энг кичиги Достон эса энди икки ёшга кирганди. Бу йўқотишдан сўнг Алишернинг на ишида, на уйида ҳаловат бор эди. Шу кўйи икки йил ўтди. У эса ҳалиям хотинининг қабри бошига келиб таскин излайди. Ёлғиз қолди дегунча Маъсуданинг «Майли, уйланинг, аммо болаларимни ҳеч кимга хўрлатиб қўйманг», деган сўзлари қулоғи остида жаранглайверади. Гоҳида, додлагиси келар, назарида, унга хизматкордек бўлган жуфти ҳалолига етарлича меҳр беролмаганидан ўзини қўярга жой тополмай қоларди.

У бир-бир босиб қабристондан чиқаркан, рўпарасидаги аёлга ажабланиб тикилиб қолди.

— Муҳаббат!..

— Ассалому алайкум, Алишер ака. Яхшимисиз?

Алишер кутилмаган бу учрашувдан бироз тараддудланди.

— Яхшимисиз? Тинчликми, уйдагилар саломатми?

— Раҳмат, яхши. Турмуш ўртоғимнинг қабрини қизчам билан зиёрат қилишга келгандик. Уч йил бўлди бериб қўйганимизга...

— Дардимиз бир экан, Муҳаббатхон,— хўрсинди Алишер. — Аёлим икки йил бурун вафот этди.

— Эшитмаган эканман, узр.

— Тақдир экан...

Муҳаббат турмуш ўртоғининг қабрини зиёрат қилиб чиққунча Алишер дарвоза олдида уни кутиб тураркан, хаёлга чўмди. Чунки бир вақтлар кўз ўнгида улғайган бу қизга зимдан кўнгил қўйган эди. Алишер уйланаётганида Муҳаббат жуда ёш эди. Бугун эса у бир хонадонни тебратгудек аёл. Нимаси биландир Маъсудага ҳам ўхшаб кетади.

— Муҳаббат, ота-онангизга салом деб қўйинг, — деди Алишер жувон билан хайрлашаркан. Кейин иккиланиброқ сўради. — ...бошқа турмуш қурмадингизми?

Муҳаббат синиқ жилмайиб, «йўқ», деди.

Кўп ўтмай Алишернинг совчилари Муҳаббатнинг эшиги томон юрди.

Бироқ Муҳаббат совчиларга рад жавобини берди. Тақдирни қарангки, етим фарзандларга оналик қилишга Муҳаббатни бошқа нарса ундади. Кўчада Алишерни ўғли Достон билан учратиб қолдию ҳаёти бутунлай ўзгарди...

Бекатда автобус кутиб турган Муҳаббатни Достон кўрдию маҳкам қучоқлаб олди. Олдинига Муҳаббат довдиради. Кейин эса «Ойи, энди мени ташлаб кетманг, кетмайсиз-а», деб йиғлашга тушган Достонни овутмоққа тиришди. Бироқ Достон баттар чинқирар, Муҳаббатнинг бўйнига маҳкам ёпишиб олганди.

— Айбга буюрмайсиз, — деди ўзини  йиғидан зўрға тутиб турган Алишер.

Муҳаббат унга жавобан ҳеч нарса демади. Фақат шу топда кўнглини бу болага оналик қилиш истаги эгаллаб олганди.

Кўп ўтмай Алишер билан Муҳаббат оила қуришди. Онанинг меҳри, ҳатто, музни эритади. Муҳаббатнинг меҳри  болаларни уни она деб чақиришга ундади.  Айниқса, Достон онасининг изидан қолмас, этагининг бир учини тутганча, эргашгани-эргашган эди.

Эр-хотин фарзандларини биргаликда вояга етказишди. Дониёр Ички ишлар академиясидаги таҳсилини тугатгач, уйлантиришди. Даврон коллежни тамомлагач, ўзининг хусусий ишини йўлга қўйди. Никоҳ тўйида эса онасини қанчалик яхши кўришини яна бир бор кўрсатди.

—   Ҳурматли меҳмонлар, агар рухсат берсангиз икки оғиз гапирсам, — деди Даврон давракашнинг қўлидан микрофонни олиб.

Тўйхонадагилар куёв ўз тўйида нимани гапирар экан, деб ажабланиб қолишди.

— Онажоним, сизга минг-минг раҳмат! Бизларни катта қилдингиз, меҳрингизни, ширин сўзингизни аямадингиз. Айниқса, менга меҳрибон бўлдингиз. Сизни кўп бора ранжитдим, қўполлик қилдим, лекин сиз мени кўпроқ яхши кўрдингиз. Бугун мен ҳамманинг олдида пойингизга тиз чўкаман. Сизни яхши кўраман, онажон!..

Тўйхона қарсаклар зарбидан ларзага келди. Кўз ёшини тиёлмаётган Муҳаббат ўғлини қучоқлаганча пешонасидан ўпди.

...Муҳаббат хорижда ўқиётган ўғли Дилмурод билан гаплашиб бўлгач, гўшакни қўйди. Сўнгра ҳовлида кутиб турган турмуш ўртоғи билан биргаликда қабристон томон йўл олишди. Бу уларнинг ҳар ойда қилиб турадиган сафари эди. Алишер тиловат қилди. Дуога Муҳаббат қўшилди. Сўнг эр-хотин аста-секин одимлаб уйлари томон кетишди.

Назаримда, улар сабр ва меҳр ул­ғайтирган одамлар эди.

МУҲАББАТХОН