АЗАГА АЙЛАНГАН ТЎЙ

Ҳеч бир инсон хонадонида бўлаётган хурсандчилик, айниқса тўйда нохушлик юз бериши, фожиа келиб чиқишини истамайди, албатта. Ахир умр бўйи қилинган орзулар рўёбига етишиб, йиллар давомида мисқоллаб йиғиб-тергани, бутун қишлоғи, яқинлари, маҳалла аҳлию фарзандларига атаганларини ўртага ташлаб, қувончдан кўзлари порлаб турган лаҳзаларнинг бир зумда чаппасига айланиб кетиши...

Буни душманига ҳам раво кўрмайди, киши.

Тўйларда ёмон, ёки ўта ёмон ҳолатларга сабаб бўлгувчи бир омил бор: ичкиликбозлик деган бало. Барчамиз билганимиз ҳолда, бу "иллат булоғи"ни кимўзарга қуямиз. Гўё меҳмоннавозлик шаъни шу билан ўлчанади. Маромидан ошган, ҳар бир жиғилдонни эгаси билан қўшиб ўз йўриғига юргизишга қодир бўлган лаънати "шайтон суви" эса бундан ҳеч қандай зиён кўрмайди. Зиён-заҳмат, зарар, азият кўрадиган ҳам яна ўзимиз. Даҳшатлиси эса... ўзимиз билмаганимиз ҳолда фалокатга сабабчи бўлишдир.

ДАДИЛЛИК УЧУН...

ЗАГС маросимига кетаётган куёвжўралар қаторлашган машиналарга қувониб боқишаркан, ўзаро шивирлашишди:

- Дадиллик учун юз граммдан отвосак, зўр бўларди-да.

- Мен қаршиман, ахир йўлда ЙҲХ ходимлари тўсиб қолишлари мумкин.

- Ҳайдовчилар ҳам ичишсин демаяпман-ку, нима тўйда ҳам тақиқланадими?

У бўлди, бу бўлди, иблиснинг нағмасига учганлар ёинки, айтиш жоиз бўлса, "томоғи тақиллаб" оғунинг думини маҳкам тутганлар кўп бўлди. Машиналар панасига ўтиб, шишанинг "бўйнини узишди". Чиндан ҳам анчагина дадил бўлишди, ҳатто керагидан ортиқ. Бироз сергаплик, бачканалик, ўзини тута билмаслик, "бошқалардан бошқачароқ" эканликларини исботлашга уринавериш ва бошқа, бошқа...

Хуллас, 15-20 янглиғ машина сархуш йигитларнинг қуюшқонсиз эзмаликларига гоҳ чидаб, гоҳ чидамай илонизи бўлиб боради. Белдан тепасини машина ойнасидан чиқариб олган "камерачи" гоҳ энгашиб, гоҳ тик бўлиб олиб, маросимни тасмага туширади. Муҳофаза, хавфсизлик, хурсандчиликни эсон-омонликда якунига етказиш билан бировнинг иши йўқ. Бордию ҳозир бир фалокат юз бериши мумкинлиги ҳам юздан етмиш фоиз. Минг шукрки, ўттиз фоиз кафолат ота-она дуоси, катталар, маҳалла-кўй илтижолари ўлароқ тўйларимиз янаям тинч-осойишта ўтади. Аммо кўза кунда эмас, кунида синади, деган ҳикматли гап бор. Демак, болаларимиз ёш, ўйнаб-кулиб қолсин-да, деган ўйда хотиржам бўлиб қолишимиз асло мумкин эмаски, тўй бир кунлик, ваҳоланки, бир соатлик ҳаддан ошган бебошликнинг охири вой бўлиши ҳеч гапмас. Бунга аҳён-аҳён бўлса-да гувоҳи бўлаётганимиз, тўйларнинг мусибатга айланиб кетиши исбот...

Айтмоқчи бўлганимиз, тўйларни осойишта, дабдабасиз ва сарамжонликда ўтказиш ёшлар - фарзандларимизнинг эртанги куни, бахтининг гаровидир. Бунга ҳар бир ота-она, маҳалла аҳли, фаоллари масъулдирларки, уларнинг озгина бепарволиклари бир умрлик армон, ички бир оғриққа айланиши мумкин.

ХАЙРЛИ ТУГАМАГАН ХУРСАНДЧИЛИК

Эндигина келин-куёв қутлуғ этиб ҳатлаган остонада қон излари, тўй қилдим деб, бутун юртга ош тарқатган ҳовлига мусибат соя ташлаб турибди...

Меҳмонлардан бири иккинчисини пичоқлаб қўйди... барчанинг кўзида ҳадик, кўнглида ваҳима. "Ишқилиб, ўлиб қолмасин..."

Аммо... ғишт қолипдан кўчганда баъзан дуолар ҳам иш бермайди, афсуски. Айни пайтдаги вазият шундай эди. Пичоқланган йигитнинг аҳволи оғир, уни туман марказий шифохонасига жўнатишди. Йўл унчалик олис бўлмаса-да, ҳар бир нафас ғанимат эди, шу он. Беморнинг кўзларида ҳаёт учқунлари тобора сўниб борарди...

Тўй ҳар бир инсоннинг умрида бир бор бўладиган маросим, тантана, шодиёна кун. Уни фақат хурсандчилик билан эслаш ярашиқли. Шундай бўлиши учун эса, аслида кўп нарса талаб этилмайди. Энг аввало, спиртли ичимликни меъёрдан оширмай, ўз ҳаддини биладиган, ўзгаларни ҳам, бировнинг не-не умидлар ила ёзган дастурхонини ҳам ҳурматлай оладиган кишиларни масъулликка олиш лозимми, деб ўйлайсан. Тўғри-да, ахир тўй кўпчилик билан, деган гаплар бор. Дўсту-ёр, биродарлар, келиб-кетгувчиларнинг иззат-ҳурмати, тартиби билан кузатилишига бел бериб турмаса хижолат бўлиб қолиш ҳеч гап эмас. Шу маънода, вилоятимиз туманларидан бирида яшовчи Буойша Наимова (мақоладаги барча исм-шарифлар ўзгартириб берилмоқда) ҳам "боламнинг отаси йўқлиги билинмасин, тўйни хурсандчиликда ўтказиб олайлик", - дея эзгу ният билан ўзига қарашли йигитлардан омборга, даврага, меҳмонларга қараш учун масъуллар белгилади. Аммо, аёл киши эмасми, меҳмонларга "ичкиликка эҳтиёт бўлинглар, қанча бўлса тўйдан кейин", дея олмади.

Жиян куёвлардан бўлган Мўминбек омборда хизмат қиларди. Спиртли ичимлик учун жавобгар этилган Осимхон ҳам шу ерда. Икковлон аввалданоқ "ёшларнинг бахти учун" оз-моз "татишди." Кейин яна... Келин келиб, тўй базми бошлангунга қадар қариндош, таниш, тенгдошлар билан бир-бир "олаверган" йигитлар тушдан кейин анчайин "дадил" бўлиб қолишди. Ҳатто ўзларини шу тўйбошидек тутишарди.

- Кетдик, ҳозир тўй тугаб қолади, биз ҳам бир даврага чиқиб келайлик, - дея ўйнамоқчи бўлиб ташқарига чиқишди.

Бу вақтда аксига олиб, чиндан ҳам келин-куёвга рухсат бермоқчи бўлиб туришганди.

- Сен нима, тўйни эгасимисан?! - микрофон ушлаб турган куёвнинг амакиваччаси Жобирхонга қараб қичқира кетди Мўминбек.

Ўз навбатида, Жобирхон ҳам сархуш, унча-мунча гап унга ҳам ортиқча эди.

- Ҳа, тўйни эгасиман, келин-куёв кириб кетади, кейин яна ўйин-кулги қилаверасанлар!

Жанжал, тўполон бошланди. Икки йигит қариндошларни икки томонга ажратиб, муросага келтиришди. Келин-куёвга рухсат берилди. Ким қудалар билан банд, ким бошқа меҳмонлар билан, худди шу вақтда Мўминбек, Осим, Жобирхон яна бир-икки нафар тўйчилар жамулжам бўлиб омборхонада "якунлаш маросимини" ўтказмоқчи бўлишди.

Ичингга кирган илон мисол ёмонликка қайрайди, шароб деганлари. Бу айни ҳақиқат ва шу боис ҳам у билан ошно бўлганлардан яхшилик чиқиши мушкул. Шу маънода, айни шу дам Мўминбек билан Жобирхоннинг бир-бирига ғаши келиб турар, бирининг гапини бири қайтариб жанжал чиқаришга уринишарди. Атрофидаги муросасозларнинг гап-сўзлари ҳам бу пайтда улар учун акс таъсир этаётгандек эди, гўё. Охири бўлмади, икковлон муштлашиб кетишди. Ўзини бошқара олишга қодир бўлмаган Мўминбек ҳам, Жобирхон ҳам айни дамда нимадир содир бўлиб қолиши мумкинлигини ҳис этишдан ҳам мосуво эдилар. Атрофдагилар ҳам.

Шу дамда Мўминбекнинг қўлида колбаса кесаётган пичоқ бор эди ва унга пичоқни ташлаб муштлашиш гўё қўрқоқликдай туюлди. У қўлида пичоқ билан рақибига ташланди ва ҳеч иккиланмай уни қаршисидаги инсоннинг ўнг келган жойига қадади...

Суд тиббий экспертизаси хулосаси: Ж. Эрназаровнинг баданида чап томон қўлтиқ ости санчиб кесилган яра, елка ва кўкрак мушакларини, елка артереяси венасини, нерв тугмаларининг жароҳатланиши, ушбу жароҳатлар ўткир санчиб кесувчи жисм таъсирида етказилганлиги, ўлим юз бериши билан сабабий боғлиқ бўлган оғир шикастлар тоифасига киришлиги кўрсатилган.

Афсус. Бир инсон ҳаётдан бевақт кўз юмди. Бир инсоннинг не-не орзу-умидлар билан ёзган дастурхони татимади. Тўй азага айланди.

Кимнингдир тўйида юз берган бу нохушлик бошқа жойда содир бўлиши ҳам мумкин эди. Ҳолбуки, барчамизда туйғуларнинг ошиб-тошиши, орзу-ҳавас дея аталмишнинг ҳаддан зиёд ортиши каби қусурларнинг борлиги сир эмас. Чунончи, тўйнинг тўйдек ҳашами каби, ҳушёрлик талаб этгувчи масъуллигини ҳам ҳис этарканмиз, бундай ҳоллар биздан йироқ бўлиши табиий. Илоҳим, шундай бўлсин.

Абдуносир МЎМИНОВ,

Жиноят ишлари бўйича Наманган вилояти судининг судьяси

Гулноза ТУРДИЕВА,

"Диёнат" мухбир